Günümüzde okur artık sadece ‘okumak’ istemiyor. Yapay zekâ, özdevimli öğrenme, nesnelerin interneti gibi yeni nesil teknolojik hareketlerin dünya gündemini oluşturduğu bu zamanda, dijital yayınlar da bu hızlı dönüşümden nasibini almaya başladı.
Bir bilgi çöplüğüne dönen internette görünür olmak, gerçek-ötesi dönemde argümanımızı somut bir şekilde savunmak, bunları yaparken de ilgi çekici olabilmek için yeni nesil içerik aktarımında kullanabileceğimiz birçok araç üretildi, üretilmeye devam ediyor. Bir sayfa üzerine basılmış harfleri tüketmek günümüz okur-yazarlığına hitap etmekten yoksun kalıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Yazılı Medya İstatistikleri raporuna göre, 2017’de yayımlanan gazete ve dergilerin sayısı, 2016’ya göre yüzde 2,3 azalarak 6 bin 124 oldu. Gazete ve dergilerin tirajı da, 2017’de, 2016’ya göre yüzde 2,6 azaldı.
Basılı yayınların her geçen gün popülerliğini ve işlevselliğini yitirdiği günümüzde, dijital platformlara yönelik yayın yapmak hem görünürlük hem de verimlilik açısından çok daha önemli bir hâle geldi.
Dijital yayınlarda içerik üretimi
Peki dijital yayınlarda nasıl bir yol izlemeliyiz? Türkiye medyasına bir göz attığımızda, internet yayıncılığı yapan basın kuruluşları ne yazık ki -hızlı olma ‘gereksinimi’, her içeriği yayımlama ‘zorunluluğu’ sebepleriyle – hâlâ metin odaklı yayınlar yapmakta. Dijital yayınların içerik merkezlerinde istihdam edilen personelden beklenen, özgün içerik üretiminden ziyade var olan metinleri dijital ortama aktarmaktan ibaret.
Yurt dışına baktığımızda ise bambaşka örneklerle karşılaşıyoruz. New York Times, The Guardian ve Washington Post gibi devlerin yanı sıra, The Pudding gibi bağımsız kuruluşlar, dijital hikâye anlatımına farklı boyutlar kazandırmaya başladı bile.
Videolar, interaktif grafikler, infografikler ve hiperlinkler ile bezenmiş haber metinleri örneklerine her gün bir yenisi ekleniyor. Bu tip ‘hareketli’ haberler, okuyucuyu standart bir word metni okumaktan kurtarıp, interaktif olması sayesinde ona bir katılımcı rolü de kazandırıyor. Dizilerde bile interaktif çalışmalar denenirken, iletinin artık sadece harflere dökülü olduğu günlerin yavaş yavaş sonuna geliyoruz.
Peki ne yapılabilir?
Yukarıda yazılan afili şeyleri küçük haber merkezlerinde ve bireysel bloglarda icra etmek elbette zor gözükebilir. Yapılan işlerin çoğunda yazılımcı/gazeteciler rol oynuyor (Evet, artık böyle meslek kombinasyonları var basın sektöründe.) Fakat örneğin enflasyon ile ilgili hazırladığımız bir yazıya interaktif bir grafik iliştirmek için yazılım dili bilmemize gerek yok. Halihazırda ücretsiz bir şekilde kullanabileceğimiz bir sürü uygulama ve internet sitesi mevcut.
Benim de aktif olarak kullandığım ve tavsiye edebileceğim araçlardan bazılarını yazmak istedim:
infogr.am
infogr.am, verilerimizi online bir excel şablonu gibi girebileceğimiz platform barındıran bir veri görselleştirme sitesi, kullanımı da oldukça basit. Tek yapmanız gereken verilerinizi grafiklere uygun bir düzene sokup, istediğiniz şablonu seçmek. Biraz araştırma ile tüm detaylarını kolayca öğrenebiliyorsunuz. Her ne kadar ücretli bir site olsa da, deneme sürümü belli bir sayıda grafik hazırlamanıza izin veriyor. Bu grafikleri de internet sitenize embed olarak gömebiliyorsunuz.
Örneğin bu haber, infogr.am ile hazırladığım bir çalışmaydı:
StoryMap
KnightLab tarafından geliştirilen veri görselleştirme araçlarından biri olan StoryMap, adı üzerinde, harita üzerinden hikâye anlatmanıza olanak tanıyor. Harita üzerinde istediğiniz noktaları belirleyip oraya bir simge koyabiliyor, o bölgeye özel anlatmak istediklerinizi yazı ve resimlerle destekleyip okuyucuya interaktif olarak anlatabiliyorsunuz. Bir gezi yazısında mesela, dakikalarca mouse ile kaydırma yapmak yerine okuyucuyu içeriğe müdahaleye zorlayıp daha çok ilgisini çekmeyi başarabilirsiniz bu yöntemle.
KnightLab’in StoryMap dışında başka veri görselleştirme araçları da var, sitelerine bakmanızı tavsiye ederim. StoryMap uygulamaları tamamen ücretsiz.
StoryMap ile yaptığım bir haber:
Bir diğer hikâye haritası aracı: Arcgis Esri
KnigtLab’in StoryMap’ine benzeyen bir diğer hikâye haritalandırma aracı da Arcgis’in Esri storymap hizmeti.
Bu sitede de hikâyelerinizi çeşitli harita şablonlarında görselleştirip interaktif simgelerle hikâyenizi dinamik bir şekilde anlatabiliyorsunuz. Birçok farklı şablonu var, hepsi denenebilir. En güzel yanı da ücretsiz olması.
Satılan şeker fabrikalarıyla ilgili bir haberi Esri ile hazırlamıştım:
Canva
Canva, en sık kullandığım sitelerden biri. Görsel tasarımı ile ilgili aklınıza gelebilecek neredeyse her şeyi bu siteden yapabiliyorsunuz. Photoshop ihtiyacını bile giderebilecek bu sitede ücretsiz hesabınızla infografikler oluşturabilir, sıkıcı ve uzun rakamlardan ve verilerden oluşan metninizi görselleştirerek çekici bir hâle getirebilirsiniz. Twitter hesabınızın kapağı için görsel boyutlamadan infografik hazırlamaya kadar birçok alanda kullanılabilecek bir hizmet.
Sarraf davası sürerken çok aktif bir şekilde kullanmıştım Canva’yı:
Bu araçların hepsi, bir Pazar günü evde kahve içilirken kurcalanıp az çok fikir sahibi olunabilecek, basit uygulamalar. Basılı yayınlara karşı en büyük avantaj olan interaktivite, hazırladığımız metinlerin çok daha çarpıcı olmasını sağlayabilir. Deneyimlerime göre, güzel hazırlanmış bir grafik ile paylaşılan bir yazı, düz bir fotoğraf ve metinle paylaşılmış yazıya kıyasla çok daha fazla kişiye ulaşıyor.
Ezcümle, dijital yayım yapmak isteyen, yapılan yerde çalışan profesyoneller, interaktif elementlerin bir ucundan tutmalı. Verilerimizi görselleştirelim, içeriğimizi zenginleştirelim.